به نقل از «فارس»

پایان رویای رسیدن به رفاه با تزریق رانت نفتی

تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۰۲۴۰۱

مهدی دارابی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با اشاره به دلایل افت قدرت خرید خانوارهای ایرانی در یک دهه گذشته عنوان کرد: اوج مصرف و رفاه خانوارها در ایران به سال 90 و 91 برمی‌گردد که همزمان با اوج درآمدهای نفتی ایران بود. در واقع آن ‌چیزی که باعث شد که مردم از سال 86 رفاه رو به رشدی داشته باشند و کالاها و خدمات را در قیمت‌های نسبی پایین‌تر بیشتر مصرف کنند و هزینه مصارف به درآمد کاهشی شود، ورود ارز حاصل از رانت نفت به اقتصاد ایران بود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی این سوال را مطرح کرد که چرا صادرات غیرنفتی اثر رفاهی زیادی بر معیشت مردم ندارد، اما اثر صادرات نفتی بسیار محسوس است؟ زیرا نفت یک ویژگی مهم دارد و شما می‌توانید از فروش نفت، بیش از آنچه کار کرده‌اید، رفاه دریافت کنید.

دارابی با ذکر مثالی گفت که در دهه هفتاد قیمت هر بشکه نفت 10 دلار بود و هزینه عملیاتی تولید نفت نیز همین میزان بود و اختلاف چندان زیاد نبود. فرض کنید ما یک بشکه نفت را 10 دلار به هند می‌فروختیم و مابه‌ازای آن یک کیسه برنج وارد می‌کردیم، اما به تدریج قیمت نفت افزایشی شد، به طوری که در سال 90 هر بشکه نفت به قیمت 140 دلار به هند صادر می‌شد و مابه‌ازای آن 14 کیسه برنج وارد می‌کردیم.

کارشناس اقتصادی اشاره کرد: در واقع با رانت نفتی، مصرف ما 14 برابر شده در حالی که کار واقعی که روی زمین انجام می‌دادیم، تغییر نکرده است. قبلا یک بشکه نفت تولید می‌کردیم و در سال 90 نیز همینطور، اما با وجود انجام کار ثابت، هزینه مصارف در ایران کاهش یافت و مصرف و رفاه مردم به دلیل افزایش قیمت نفت، به شدت رشد کرد.

*تکنیک بهبود مصنوعی معیشت مردم همزمان با اجرای برجام

وی تاکید کرد: از سال 91، ورودی رانت منابع طبیعی و منابع نفتی به اقتصاد ایران از دو کانال محدود شد و کاهش یافت این دو کانال شامل کاهش قیمت جهانی نفت از سال 93 و نیز کاهش میزان صادرات نفت به دلیل تحریم‌ها بود. وقتی ورودی رانت منابع طبیعی از جمله نفت به اقتصاد ایران کاهش یابد، این موضوع خود را در دو شاخص قیمتی و درآمدی نشان می‌دهد که دو روی یک سکه‌اند.

دارابی بیان کرد: از نظر درآمدی بررسی شاخص «درآمد سرانه تعدیل یافته» نشان می‌دهد که این شاخص از 92 تا کنون کاهشی بوده است، اما این شاخص چه فرقی با درآمد سرانه دارد. درآمد سرانه از طریق تولید ناخالص داخلی (GDP) محاسبه می‌شود و رانت نفتی در این شاخص مدنظر قرار نمی‌گیرد.

کارشناس اقتصادی گفت: به همین دلیل بانک جهانی تاکید کرده است که درآمد سرانه، شاخص خوبی برای رفاه جامعه دارای منابع نفتی نیست. وقتی شما 10 دلار برای تولید نفت هزینه کرده‌اید، ولی آن را 140 دلار در سال 90 فروختید، این 130 دلار در تولید ناخالص داخلی کشور وارد نمی‌شود، ولی در عمل در افزایش مصرف مردم اثرگذار است. در نتیجه بانک جهانی شاخص «درآمد سرانه تعدیل یافته» را پیشنهاد می‌کند.

وی افزود: طبق آمار بانک جهانی، وضعیت ایران در این شاخص از سال 91 کاهشی می‌شود، اما مردم فقط یک اثر کمی در سال 91 و 92 احساس می‌کنند و در سال‌های 93 تا 96 با وجود کاهش شاخص «درآمد سرانه تعدیل یافته»، اثر آن بر کاهش رفاه مردم محسوس نیست، اما چرا مردم در این سال‌ها، کاهش رفاه را احساس نمی‌کردند؟ این موضوع به بعد قیمتی ماجرا ارتباط دارد.

دارابی گفت: قیمت عمومی حاصل تعامل عرضه و تقاضای کل در اقتصاد است، اما از سال 91 که تزریق رانت نفتی به اقتصاد ایران کاهش یافته، تقاضای کل نیز کاهش می‌یابد و این موضوع خودش را به صورت مقطعی در قیمت‌ها نشان نمی‌دهد. یعنی هر چند با کاهش رانت نفتی، عرضه کل در اقتصاد ایران کاهش می‌یابد، اما رفاه به صورت تصنعی برای مدتی حفظ می‌شود.

کارشناس اقتصادی ادامه داد: در واقع دولت وقت در سال‌های 93 تا 96 با افزایش نرخ سود سپرده بانکی، شوک کاهش عرضه را با کاهش تقاضای کل جبران می‌کند (تصویر 1). اما از سال 97 سود سپرده بانکی دیگر توانایی نداشت که جلوی تقاضای کل را بگیرد و هر چه تقاضای کل در سال‌های قبل‌تر به آینده موکول شده بود، در سال 97 تبدیل به حال شد و بدین ترتیب، کاهش رانت نفتی، خودش را در کاهش رفاه مردم به صورت انفجاری و نه تدریجی نشان داد.

تصویر 1

وی تاکید کرد: اما در سال 97 نیز ما یک نزول شدیدی در درآمد سرانه تعدیل یافته داشتیم و الان وضعیت این شاخص برای مردم ایران مشابه دهه 70 است. یعنی کیفیت معیشت مردم به دلیل کاهش رانت منابع طبیعی به آن دهه برگشته است. تا اینجا درباره بعد درآمد صحبت کردیم. حال سراغ بعد قیمتی برویم که آن را بر مبنای رابطه مبادله می‌سنجند.

*چگونه رفاه مردم ایران به دهه هفتاد برگشت

دارابی در مورد چیستی رابطه مبادله،گفت، اگر ما یک بشکه نفت را به هند صادر کنیم و مابه‌ازای آن یک کیسه برنج دریافت کنیم، رابطه مبادله ما در این سال به عنوان سال مبنا یک می‌شود. در سال 90 که قیمت هر بشکه نفت به 140 دلار رسید، رابطه مبادله ایران 14 می‌شود و در اوج خودش قرار می‌گیرد. البته بنده دارم صرفا یک مثال می‌زنم که رابطه مبادله برای مخاطب ملموس شود.

کارشناس اقتصادی گفت: اما از سال 91، نرخ رابطه مبادله کاهشی می‌شود (تصویر 2) و از سال 93 تا 96 عملا ارتباط بین رابطه مبادله با قیمت عمومی در کشور قطع می‌شود که توضیح دادم علت این پدیده به تعویق انداختن تقاضا با افزایش سود سپرده بانکی بود. هم‌اکنون وضعیت رابطه مبادله ایران نیز همانند درآمد سرانه تعدیل یافته در سطح دهه 70 بوده و با افت رانت نفتی، کاهش یافته است.

تصویر 2

وی اشاره کرد: در واقع افزایش قیمت ارز در یک دهه گذشته نیز نتیجه کاهش دو شاخص رابطه مبادله و درآمد سرانه تعدیل یافته است و به کاهش تزریق رانت نفتی به اقتصاد کشور برمی‌گردد. اصلا گمان نکنید که یک کانال تلگرامی بتواند نرخ ارز را در ایران تعیین کند.

*چرا رسیدن به رفاه نفتی سال 91 دیگر امکان‌پذیر نیست؟

دارابی تاکید کرد: اما در دو سه سال گذشته صادرات نفت ایران افزایش یافته پس چرا مردم آن را در معیشت خود احساس نمی‌کنند. چرا گفته می‌شود که وضعیت بهبود پیدا نکرده است؟ باید پرسید مبنای مقایسه رفاه چه سالی است؟ اگر با سال 98 و 99 مقایسه کنیم قطعا وضعیت فعلی بهتر شده، اما با سال 91 همچنان فاصله زیاد است و اساسا بعید می‌دانم ایران بتواند مجددا به چنین وضعیت رفاهی برگردد.

کارشناس اقتصادی گفت: نسبت به یک دهه گذشته، ارزش دلار نیز کاهش پیدا کرده است، یعنی ما اگر بخواهیم به رانت نفتی سابق بر اقتصاد برگردیم باید بتوانیم نفت خودمان را بشکه‌ای 150 دلار بفروشیم. یعنی قیمت جهانی نفت باید به 170 دلار برسد که ما بتوانیم با تخفیف 150 دلار صادر کنیم. تازه از نظر میزان که قطعا به سال 91 برنمی‌گردیم. از آن زمان تاکنون مصرف داخلی سوخت افزایش یافته و ما حتی در شرایط غیرتحریمی نیز ظرفیت صادرات‌مان مشابه 10 سال گذشته نیست.

وی در پایان اظهار داشت: ضمنا از بعد جمعیتی نیز اقتصاد ایران بزرگتر شده است و از جمعیت 70 میلیون نفری در ابتدای دهه 90، اکنون به بیش از 85 میلیون نفر رسیده است. یعنی حتی اگر قیمت نفت 170 دلار شود و میزان نیز به همان سال 90 برگردد، همان رانت نفتی باید بین 15 میلیون نفر جمعیت بیشتر توزیع شود.

پایان پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: مهدی دارابی کارشناس اقتصادی رانت نفتی نفت صادرات نفت سید احسان حسینی رفاه مردم معیشت مردم کارشناس اقتصادی اقتصاد ایران رابطه مبادله ایران کاهش تقاضای کل رانت نفتی رفاه مردم بشکه نفت رانت نفت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۰۲۴۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چشم‌انداز روشن توسعه همکاری ایران و آفریقا طی ۲ دهه آینده

رئیس امور اقتصادی اداره کل آسیا، آفریقا و اقیانوسیه وزارت نفت گفت: هم‌اکنون براساس برآوردها کشورهای آفریقایی بالاترین رشد اقتصادی را طی سال ۱۴۰۲ داشته‌اند و این مسأله چشم‌انداز روشنی را برای توسعه همکاری ما با این قاره در ۲ دهه آینده رقم خواهد زد.

به گزارش ایسنا، سلیمان قاسمیان ظهر امروز در نشست تخصصی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با اشاره به عزم دولت سیزدهم برای توسعه همکاری‌های دوجانبه با کشورهای آفریقایی در حوزه صنایع پایین‌دستی و بالادستی صنعت نفت و نیز فرصت‌های تکرارنشدنی بازار در این قاره، گفت: هم‌اکنون، براساس برآوردها، کشورهای این قاره بالاترین رشد اقتصادی را طی سال گذشته داشته‌اند و این مسئله چشم‌انداز روشنی را برای توسعه همکاری ما با این قاره در دو دهه آینده رقم خواهد زد.

وی با اشاره به اینکه ۷.۲درصد از ذخایر هیدروکربوری جهان در قاره آفریقا قرار دارد، افزود: طی دو سال اخیر بیشترین اکتشاف‌های مواد نفتی و گازی جهان به‌ترتیب در کشورها نامیبیا، غنا، آنگولا و آفریقای جنوبی انجام شده است.

رئیس امور اقتصادی اداره کل آسیا، آفریقا و اقیانوسیه وزارت نفت بیان کرد: هم‌اکنون در حوزه تقاضای فرآورده‌های نفتی و گازی شاهد افزایش تقاضا در قاره آفریقا هستیم. این قاره اکنون ظرفیت پالایشی روزانه ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه را دارد که نسبت به مصرف داخلی خود بسیار کمتر است، ازاین‌رو ما می‌توانیم بازارهای صادراتی فرآورده‌های نفتی خوبی در این قاره، به‌خصوص در شرق و جنوب آن داشته باشیم.

قاسمیان صادرات خدمات فنی و مهندسی، بازسازی پالایشگاه‌های موجود و صادرات فرآورده‌های نفتی و گاز مایع را از دیگر فرصت‌های ایجاد ارتباط بیشتر با صنعت نفت قاره آفریقا اعلام کرد.

افزایش ۲۶درصدی مصرف گاز جهان تا ۲۰۴۰

براساس این گزارش، رضا نوشادی - مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران نیز در این نشست تخصصی با بیان اینکه تا سال ۲۰۴۰ مصرف گاز در جهان ۲۲ تا ۲۶ درصد افزایش داشته و هم‌زمان شاهد افزایش تقاضای این حامل انرژی خواهیم بود، گفت: ایران به‌عنوان دومین دارنده ذخایر گازی جهان همواره یکی از ظرفیت‌های بالقوه برای تأمین پایدار گاز در دهه‌های آینده خواهد ماند.

وی با یادآوری اینکه صنعت گاز ایران طی سال‌های اخیر با وجود تحریم‌های همه‌جانبه کشورهای غربی توانسته است تولید خود را از حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۸۹ به بیش از ۸۷۵ میلیون مترمکعب در حال حاضر برساند، تصریح کرد: هم‌اکنون فرایند تولید گاز، از مرحله تولید تا توزیع، بدون حضور شرکت‌های خارجی و ازسوی متخصصان ایرانی انجام می‌گیرد.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران با اشاره به اینکه این شرکت هم‌اکنون مدیریت بیش از ۴۴۰ هزار کیلومتر خط لوله گاز در کشور را بر عهده دارد، افزود: در بخش ساخت ایستگاه‌های تقویت فشار و پالایشگاه‌های گازی به‌ترتیب ۹۲ و ۷۶ درصد به خودکفایی رسیده‌ایم. ما و ۲۵۰ شرکت‌ دانش‌بنیان داخلی مرتبط با ما می‌توانیم در زمینه احداث و تعمیرات خطوط لوله و ایستگاه‌های تقویت فشار گاز، به کشورهای آفریقایی خدمات فنی و مهندسی ارائه کنیم.

نوشادی پروژه‌های بازیابی کربن، مینی ال‌ان‌جی، تولید هیدروژن از گاز، ساخت توربواکسپندر و حذف کربن را از پروژه‌های جدید در صنعت گاز دانست و گفت: هم‌اکنون ایران در بحث ساخت دو نوع توربوکمپرسور، بیش از ۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است.

آمادگی ایران برای صدور خدمات فنی و مهندسی به آفریقا در حوزه پالایشگاهی

براساس این گزارش، علی شاهوردی، مدیر هماهنگی افزایش ظرفیت و تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های فراسرزمینی در شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز در این نشست تخصصی، گفت: ایران آمادگی دارد در زمینه تعمیرات اساسی، تأمین تجهیزات، نگهداری و تولید در حوزه پالایشگاهی با کشورهای آفریقایی همکاری داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه ایران ۳۰ سال پیش در زمینه تعمیر و ساخت پالایشگاه‌های نفت و گاز ۱۰۰درصد به خارج وابسته بود، بیان کرد: در سایه مدیریت دولت‌ها و محدودیت‌های اعمال‌شده تحریمی پس از ۴۵ سال تحریم و هشت سال جنگ، هم‌اکنون ضمن خودکفایی کامل در تعمیرات، پالایشگاه‌های نفتی خارجی را نیز تعمیرات اساسی می‌کنیم.

مدیر هماهنگی افزایش ظرفیت و تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های فراسرزمینی در شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، کمپرسورهای فرایندی، کاتالیست‌های بنزین‌ساز، مبدل‌های حرارتی، کولرهای آبی صنعتی، خدمات مکانیک، پایپینگ، عایق، فیلتر، ترانسفورماتور و ابزار دقیق را ازجمله صدها محور صادراتی خدمات فنی و مهندسی به قاره آفریقا اعلام کرد.

ایران سومین تولیدکننده ال‌پی‌جی دنیا

براساس این گزارش، امیر هوشنگ کرمی، سرپرست امور بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران نیز در این نشست تخصصی با بیان اینکه هم‌اکنون قاره آفریقا در زمینه تولید و مصرف ال‌پی‌جی برابر است، گفت: این قاره به‌شدت به انرژی و سوخت نیاز دارد و ایران به‌عنوان سومین تولیدکننده گاز مایع (ال‌پی‌جی) می‌تواند در افزایش صادرات این حامل انرژی در این قاره، نقش‌آفرینی کند.

وی در ادامه بیان کرد: هم‌اکنون چین، هند و ژاپن به‌ترتیب بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان ال‌پی‌جی در جهان به شمار می‌آیند و در قاره آفریقا مراکش، مصر، تونس و آفریقای جنوبی به‌ترتیب بزرگ‌ترین واردکنندگان این حامل انرژی هستند.

طبق اعلام وزارت نفت، سرپرست امور بین‌الملل شرکت ملی گاز ایران قیمت بالا و نبود اسکله‌های استاندارد را دو دلیل عمده مصرف پایین ال‌پی‌جی در قاره آفریقا دانست و گفت: تولید این ماده در ایران طی چند سال اخیر صعودی بوده و از ۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۱ به ۷ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ رسیده است.

صادرات ۳۵۰ میلیون دلاری کود اوره به آفریقا

براساس این گزارش، بیژن چگنی، سرپرست مدیریت کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران نیز در این نشست تخصصی، با تأکید بر اینکه هم‌اکنون عمده محصول صادراتی پتروشیمی ایران به قاره آفریقا کود اوره است، افزود: هم‌اکنون سالانه حدود ۳۵۰ میلیون دلار کود اوره به این قاره صادر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ایران ۹۵ میلیارد دلار طرح پتروشیمی جدید و در حال اجرا دارد، تصریح کرد: از این مقدار تاکنون ۱۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام شده و مذاکرات برای ۸۲ میلیارد دلار دیگر، از طریق فاینانس در حال انجام است.

سرپرست مدیریت کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران صادرات کاتالیست را یکی از فرصت‌های ارتباط صنعت پتروشیمی ایران و قاره آفریقا اعلام کرد و گفت: هم‌اکنون ایران در زمینه کاتالیست به خودکفایی ۹۵درصدی رسیده است.

انتهای پیام